ՎԵՐԺԻՆԸ, ԱՆ ՈՐ ՈՒՐԻՇ Է

     Յուշագրութիւն՝ 

  նուիրուած Վերժին Չերչեան-Աբրահամեանին

 

        «Ամէն մարդ չի կանա խմի, 

                            իմ ջուրն ուրիշ ջրէն է ---»

                                              - Սայեաթ Նովա

Յարութեան տօնին կը յաջորդէ Մեռելոցը:

Երէկ Ս. Զատիկ էր: Յարութիւն:  Վերակենդանացում:  Գարունը հաստատուած է պատուհանէս դուրս եւ կը լսեմ թռչուններուն ճռուողիւնը:

Այսօր սակայն, պէտք է այցելել շիրիմներ:  Ծաղիկներ զետեղել: Աղօթել: Մոմ վառել: Լուռ խոկալ:

Գարունը հիմա յստակօրէն հոս է: Սակայն՝ ամիս մը առաջ, երբ հիւսիսային կիսագունդին գարնանամուտը օրացոյցի ծանուցումով մը միայն դեռ նոր կը թակէր մեր ձիւնածածկ դռները, յայտարարելու համար թէ հասած էր եւ թէ շուտով կեանքը պիտի ծլէր ու յաղթանակէր կրկին ու անպայման, ահա այդ օրն իսկ՝ հողին գիրկը կը վերադառնար մանկութեանս ու պատանեկութեանս պայծառագոյն անձերէն, քոյրս՝ Վերժինը:

Քոյրս կ'ըսեմ առանց վարանելու, որպէսզի, անոնք որ չեն գիտեր ասիկա զարմանան եւ կամ անդրադառնան: Որովհետեւ Վերժինը ուրի՜շ էր: Ուրիշ է':

Պէյրութի Ճմեյզիի մեր թաղամասին նեղլիկ փողոցը ուղղանկիւն կերպով կապուած էր մայր «Գիծ»ին: Մայր պողոտան, Պէյրութի գլխաւոր գիծը կը սեպուէր (արաբերէնով, Ալ-Խաթ) եւ դէպի աջ (Արեւելք) շուտով կը վերափոխուէր Ալ-Նահր (Գետը) պողոտային, որ յետագային վերանուանուեցաւ Հայաստան Պողոտայ (Շարե-հ' Արմինիա):  Իսկ՝ դէպի ձախ (Արեւմուտք), մայր պողոտան կը հասնէր մայրաքաղաքին կեդրոնը, Պուրճի հրապարակ (նաեւ կոչուած Նահատակներու Հրապարակ, արաբերէնով – Սա-հ'-աթ Ալ Շուհատա):

Մեր փողոցը, զառիվեր կը բարձրանար եւ յետոյ կը թեքուէր դէպի աջ:  Մեր բնակած շէնքը՝ կանաչափեղկ եւ չորս յարկանի էր, թառած այդ զառիվերի գագաթին որուն պատշգամէն կարելի էր դիտել մայր պողոտան որ կ'անցնէր ճիշդ դիմացէն: Նեղլիկ փողոցին դէպի աջ թեքման ճիշդ աջ անկիւնին էր միւս շէնքը ուր անցուցած եմ մանկութեանս տարիներուն գրեթէ կէսը:  Այդ ալ առաջին յարկի Չերչեան ընտանիքի յարկաբաժինն էր:  Ամէն օր, մեր պատշգամէն ես կը կանչէի եղբօրս անունը «Վի՜գէ՜ն» եւ իրենց պատշգամէն ալ՝ Վիգէնը կը կանչէր ձայնը ուղղելով դէպի մեր տունը «Վի՜գէ՜ն»:  Թաղին երկու Վիգէններուն իրարու ուղղուած մանկական զիլ կոչերը մաս կը կազմէին բոլորին ամէնօրեային:  Ամէն մարդ գիտեր մեր անունները:  Միասին էինք միշտ երբ ամէն առտու մայր ճանապարհին կողքին կը սպասէինք մեր դպրոցական օթօպիւսը, եւ վերադարձին ալ տուն կը բարձրանայինք միասին:  Վերժինը մեզի միացաւ երկու տարի յետոյ, իսկ չորս տարի յետոյ ալ՝ քոյրս Հուրիկը, որպէս մեր չորսին կրտսերագոյնը:

Երբ որ աչքերս փակեմ, յստակօրէն միտքիս մէջ կը գծուի Չերչեաններուն յարկաբաժինը իր մուտքով, դէպի աջ դարձող երկար նրբանցքով որուն խորքը կային ննջարաններն ու բաղնիքը, իսկ մուտքէն կարելի էր անցնիլ անմիջապէս աջին դէպի հիւրասենեակը որուն ճիշդ դիմացի պատին առջեւ ու կեդրոնը կար մարդկային ամենէն հրապուրիչ հրաշալիքը, հեռատեսիլը: Այն գործիքը որ մեր տունը մուտք գործեց քանի մը տարի աւելի ուշ, բայց որուն կարօտը բնաւ չեմ զգացած, որովհետեւ երբ տուն վերադառնայինք դպրոցէն, փոքր հանգիստէ մը ետք Վիգէնը զիս կը կանչէր պատշգամէն «Վի՜գէ՜ն, սկսա՜ւ»:  Սկսողը Ռեն Թեն Թենին արկածախնդրութիւններուն հեռատեսիլի ծրագիրն էր, որ կը պատմէր շատ ուշիմ գայլաշունի մը եւ իր սիրելի տիրոջ՝ փոքրիկ տղեկին պատահած անհաւատալի եւ հրապուրիչ դիպուածները եւ որոնց ընդմէջէն հերոս շունը միշտ կը յաջողէր լուծել առեղծուածներ ու փրկել իր սիրելիները վտանգաւոր վիճակներէ եւ երբեմն ալ ստոյգ մահէ:

Այդ տարիներուն, Վերժինը դեռ հազիւ քալող երեխայ էր որ միշտ կ'ուզէր ըլլալ մեզի հետ եւ մեր խաղերուն «խառնուիլ», իսկ մենք ալ՝ այդ մեզ խանգարել կը սեպէինք:  Կարծես թէ ի ծնէ մեզի հետ հաւասարութիւն մը կը պահանջէր:  Մեր նախակրթարանի առաջին տարիներուն, երբ Վերժինը դեռ մանկապարտէզ կ'երթար, մեր խաղերը սկսան ուրիշ երեւոյթներ ստանալ եւ մեր միացեալ զբաղումներուն մէջ սկսան մուտք գործել աւելի սեղանային խաղեր օրինակ՝ տամա, լուտօ, օձի խաղ, տոմինօ, պասրա թղթախաղ եւ այլն:  Խաղեր որոնք աւելի մտային կեդրոնացում կը պահանջէին մեզմէ եւ ուրեմն Վերժինին մասնակցութիւնը աւելի անընդունելի կը դառնար մեզի համար, մանաւանդ որ կ'ենթադրէինք որ ինք խաղերը չէր կրնար հասկնալ անգամ:  Որքա՜ն սխալած դուրս պիտի գայինք շուտով:

Երբ քոյրս Հուրիկը աշխարհ եկաւ, չորս տարեկան Վերժինը հրճուանքի մէջ էր: Նախ որովհետեւ ունեցաւ ապրող եւ շնչող պուպրիկ մը, յետոյ որովհետեւ ունեցաւ քոյր մը որ պիտի իրեն հետ մեծնար, եւ վերջապէս` որովհետեւ հաւասարէ հաւասար երկու աղջիկներ պիտի կարենային լիազօր կերպով մասնակցիլ երկու տղոց խաղերուն, ցոյց տալու համար թէ մեզմէ ետ չեն մնար, նոյնիսկ եթէ տղաներ չեն եւ մեր երկուքէն փոքր ըլլային:  Մանուկներուս կեանքի խաղադաշտը երկու ընդդէմ երկուքով աւելի արդար իրավիճակի մը մօտեցած էր:

Հուրիկը Վերժինին մնայուն հետեւորդն էր:  Մեր ընտանեկան այցելութիւններուն անբաժան էին իրարմէ:  Երբ ես ու Վիգէնը նախակրթարանի հինգերորդ դասարանի աշակերտ էինք Վերժինը երրորդ դասարան կը յաճախէր, իսկ Հուրիկն ալ՝ տակաւին մանկապարտէզ:  Այդ տարի՝ մեր նորագոյն խաղը երկարատեւ Մոնոփոլի խաղն էր որ ունէր բարդ օրէնքներ եւ, յաղթական դուրս գալու համար, կը պահանջէր յատուկ ռազմավարական մօտեցում:  Մենք անշուշտ միշտ կը խաղայինք բաժնուած տղաքը աղջիկներուն դէմ եւ նկատի ունենալով որ Հուրիկը դեռ խաղը հասկնալու տարիքին չէր հասած, ան միմիայն ուրախ էր «մեծ»երուն հետ նստած ըլլալուն եւ, ըստ ստացուած զառի թուանշանին, խաղաքարը շարժելուն համար: Առաջին երկու կամ երեք  խաղերուն, Վերժինին համար ալ դժուար էր կողմնորոշուիլ թէ ի՞նչ կը կատարուէր եւ ի՞նչ էր խաղին նպատակը:

Մոնոփոլիի խաղի մը մէջ շատ որոշումներ կան առնելիք եւ տարօրինակ իրավիճակներ, հողամասեր գնե՞լ թէ չգնել, վարձք կամ անցման վճարում պահանջել (կամ ալ մոռնալ պահանջելու), գնուած հողամասերու գունաւոր շարքեր ամբողջացնել, տուներ եւ յետոյ ալ պանդոկներ կառուցե՞լ թէ չկառուցել անոնց վրայ, հողամասերը պարտամուրհակի ենթարկել եւ ստացուած գումարը գործածել ուրիշ նպատակներու համար եւ այլն: Հարցեր որոնց նոյնիսկ չափահասները ծանօթ չէին, ալ ուր մնաց նախակրթարանի աշակերտներուս համար: Իւրաքանչիւր խաղադաշտի վրայի որոշում առնելը բաւական թնճուկային է, իսկ Վերժինն ալ, ինքնաբերաբար, որովհետեւ իր խաղակից Հուրիկը հազիւ հինգ տարեկան երեխայ մըն էր, անոր բարձրաձայն սկսաւ հրահանգել թէ ի՞նչ պէտք էր ընել:  Մենք ալ, տղաքս, սկսանք բողոքել թէ ատիկա արտօնուած չէր,

- Բայց դուք միշտ իրարու հետ կը խօսիք եւ խորհուրդ կու տաք իրարու, - ըսաւ:

- Մենք իրարու չենք ըսեր ա'ս ըրէ, ա'ն ըրէ– պատասխանեցինք:

- Բայց նոյնն է արդիւնքը:

- Չես կրնար ըսել իրեն ինչ ընել: Խաղին օրէնքն է, - ըսինք (առանց վստահ ըլլալու անշուշտ):

- Ցո'յց տուր այն ատեն, - պատասխանեց:

- Անգլերէնով է, չես հասկնար:

- Լաւ կը հասկնամ, ցոյց տուր, - պնդեց:

Խաղին օրէնքները տպուած էին տուփին կափարիչին ներսի կողմը եւ բաւական երկար էին խաղին բարդութեան պատճառաւ:  Երկար ուսումնասիրելէ վերջ,

- Նախ, միասին երկուքով խաղալու մասին չէ գրուած, ամէն մարդ առանձինը կը մասնակցի: Կ'երեւի ատիկա դուք հնարած էք:  Բայց վնաս չունի: Ուրեմն միւս ըսածնիդ ալ սխալ է, որովհետեւ երկու հոգիով ընկերովի խաղալ չկայ, ուրեմն խօսակցութեան եւ իրարու հրահանգ տալու մասին ալ բան մը չկայ:  Խաղին օրէնքը ձեր ըսածին պէս չէ:

Երկաթեայ կամք եւ պողպատեայ տրամաբանութիւն: 

Ըսի', Վերժինը ուրիշ է եւ մի'շտ ուրիշ եղած է:

Վիգէնին հետ երբ անցանք երկրորդական վարժարան, միասին անցանք սկաուտական շարքերը:  Որպէս շարժումին եղբայրներ, անշուշտ հոն աւելի մօտիկացանք, միշտ իրարու հետ կողք կողքի քայլ պահելով:  Հոն մեծցանք ծառայել սորվելով եւ նպատակներու նուիրուելով: Մեր Վերժինը դարձաւ պատանուհի մը որ կը գերազանցէր բոլոր ուսումնական նիւթերու մէջ, եւ յատկապէս թուաբանագիտական բարդ նիւթերը իրեն համար տառացիօրէն խաղալիք էին:  

Ճմեյզիի տունը մեր ընտանիքին համար փոքր դարձած ըլլալուն պատճառաւ ստիպուած էինք փոխադրուիլ դէպի աւելի մեծ բնակավայր եւ հեռացանք մեր սրտամօտիկ Չերչեաններէն:  «Գիծ»ին վրայ անցանք աւելի Արեւելք, դէպի Մար Մխայել թաղը:  Կեանքիս տխուր օրերէն էր այդ: Բայց Վիգէնէն բաժնուած չէի, որովհետեւ ի վերջոյ կը յաճախէինք նո'յն վարժարանը, նո'յն ակումբը եւ մաս կը կազմէինք նո'յն սկաուտական խումբին:  Մեր եղբայրութեան արմատները միշտ հաստատուն եղած են ու բնաւ չեն սասանիր:

Երկրորդականի մեր վարժարանները երկսեռ չէին, եւ ուրեմն ամենօրեայ հանդիպումներ չէի ունենար Վերժինին հետ:  Միմիայն կը տեսնուէինք ընտանեկան այցելութեան առիթներուն, եւ երբեմն ալ ակումբը:  Իսկ քանի մը տարուայ ընթացքին, Վերժինը իսկական հայ գեղեցկուհի մը դարձած էր: Սեփ-սեւ երկար մազերով, եղնիկանման երկարավիզ տեսքով, սեւաչեայ եւ միշտ խորաթափանց հայեացքով մը:  Շատեր իր գեղեցկութիւնը կը բաղդատէին այդ օրերու հեռատեսիլի Տալլաս ծրագրի աստղերէն Վիքթորիա Փրինսիփըլին հետ:  Բայց՝ քրոջս Վերժինին գեղեցկութիւնն ալ, իրեն նման ուրիշ էր: Ամէն բանէ աւելի, ներսի շող մըն էր որ ցոլացած էր իր արտաքինին վրայ ալ եւ երկուքը զիրար կ'ամբողջացնէին: Իսկ եթէ Վերժինը բան մը ըսէր, որեւէ նիւթի մասին որեւէ բան մը, պէտք էր զինք մտիկ ընել, որովհետեւ հարցի մը  ամենաճիշդ եզրակացութիւնը եւ լաւագոյն առնուելիք քայլերու առաջարկները իրմէ կու գային:

Հիմա, այսքան հեռու ինծի այնքա՜ն մօտիկ բոլոր Չերչեան հարազատներէս, կ'ուզեմ նաեւ պատմութեան անցընել ուրիշ դիպուած մըն ալ: 2010-էն ի վեր մօտէն կը հետեւէի «Փթիթ»ի աշխատանքային արդիւնքին:  Զարմացած էի որ Վերժինը անցած էր այս գործին գլուխը, ոչ թէ որովհետեւ կը թերագնահատէի իր կարողութիւնը, այլ պարզապէս որովհետեւ լուր չունէի թէ նոր ուղղութիւն եւ կոչում մը տուած էր ինքզինքին, որ, մանուկներու միջոցաւ պահպանելն էր հոգեվարքի մէջ գտնուող արեւմտահայերէնը:  Քանի մը տարի վերջ՝ երբ աշխարհին տրամադրուեցաւ Տուոլինկօ համացանցային եւ համակարգչային ծրագիրը եւ սկսայ զայն կանոնաւորապէս գործածել, կապի մէջ մտայ անոր այլազան ենթահարթակներու պատասխանատուներուն հետ եւ առաջարկներ ներկայացուցի այլազան համացանցային ասուլիսներու ընթացքին, թէ' գրաւոր եւ թէ' բերանացի:  Նոյնիսկ առաջարկեցի կազմել միջազգային օգնական կամաւորներու խմբակ մը, որոնց մէջ ի մտի ունէի Վերժինն ալ ներգրաւել: Բայց՝ բազմաթիւ ամիսներու վրայ երկարող մասնակցութիւնս ապարդիւն եղաւ, մանաւանդ որ, այդ վիճաբանութիւններուն ընթացքին, շատ յաճախ ինծի դէմ կարծիք արտայայտողները աշխարհի տարբեր կողմերէն մասնակցող ուրիշ հայեր եղան:  Եւ այդպէս ալ այդ ծրագիրը բնաւ չիրականացաւ:

Իսկ ի'մ Վերժինս, որ ուրիշ է', ուրի՜շ, Գ. Կիւլպենկեան հիմնադրամի մեկենասութեամբ առանձինը յաջողցուց «Փթիթ»ը վերածել հեռաձայնային ծրագրի, զայն տրամադրելի դարձնելով բոլոր աշխարհին: Ան որ ուրիշ է, աշխարհ կրնայ փոխել եւ կը փոխէ': 

www.e-ptit.com

Մեռելոց է այսօր: Եւ, այսօր իսկ, նոյնպէս մեր աշխարհին հրաժեշտ տուաւ Հռոմի Առաջնորդը, Ֆրանսիսկոս Ա. Պապը:  Իր սրբացած անուանակիցին նման, ուրիշ մը որ ուրիշ է՜ր, աշխարհ փոխող մը: Երբ որ այցելէք Ասիզի, Իտալիա, անպայման մտէք Ս. Ֆրանսիսկոսի տաճարը, մոմ վառելու, աղօթելու եւ աշխարհ փոխողներուն մեզի պարգեւած հոգիներուն լոյսին համար շնորհակալութիւն տալու Աստուծոյ:

Սայեաթ Նովան, որ գիտէր թէ ուրիշ ըլլալ ինչ կը նշանակէ, բուն անունով կը կոչուէր Յարութիւն:

Մեռելոցին՝ անպայմանօրէն պիտի յաջորդէ Յարութիւնը:

Վիգէն Լ. Ադդարեան

Մոնթրէալ, երկուշաբթի 21 Ապրիլ 2025

The Persistence of Memory

 or

Willing the Past Century to the Future

For my future grandchildren who will witness great events. May they make them positive ones.

 

Today is yesterday’s tomorrow and tomorrow’s yesterday.

We live as links in the chain of history and unless we realize this, we could be forever chained by it.

Like every one of my generation living on this planet who is a descendant of Western Armenians, I am here and now because four people survived the Genocide of Armenians in 1915.  They were my grandparents.  Hovsep Attarian (Attar-Migiryan), Zohra Attarian (née Amirian), Vahan-Israel Pilikian,  Tefarik Pilikian (née Der-Arsenian).

Here is my family’s report card as a legacy of struggle for memory.  It is only a very dry and short summary that does not chronicle the hours, days, months, years and in-fact the whole lifetimes that were shaped by who we became as the result of the Genocide.  For the details, the reader will have to do the research in the labyrinths of history and in the minds of the living.

·         In April 1919, my great uncle, the famous Ottoman lawyer Levon (Remzi) Attar-Migiryan, was the prosecuting attorney on behalf of the plaintiffs, the Armenian population of the Yozgad-Boghazlyan province where over 80,000 Armenians were murdered.  This was during the famous Ottoman Military Tribunals which found the leaders of the Ottoman government of the time (who had already fled the country), guilty of war crimes and crimes against humanity.  They were sentenced to death in absentia. The governor of the Yozgad-Boghazlyan province, Mehmet Kemal Bey, was also found guilty of the same crimes and was executed by hanging.  To date, this is the only official record of any Turkish government legally recognizing the crime that the Ottoman government committed against its own citizens.

·         From 1918 and well into the late 1920s, my grandfather, Hovsep Attarian, like many survivors, helped find, rescue and reunite the remnants of his and his wife Zohra’s families.  Their descendants all over the world will be eternally grateful.

·         During WWII, my grandfather, Vahan-Israel Pilikian, endangering his own life, organized secret fundraisings in Iraq to help Soviet Armenia and subsequently personally carried the sums to the representative of the USSR in Iran.  The sums were used in the creation of the famous tank battalion called David of Sassoun Battalion (named after the legendary hero of the Armenian epic), which fought the Nazis all the way into Berlin.

·         In 1946, once again, my grandfather rose to the call of duty.  He was one of the key organizers on the Iraqi committee of repatriation into Armenia. Hundreds of thousands of Armenians immigrated into Armenia from all over the world, helping it keep the status of an individual USSR republic due to this repopulation, and essentially securing its independence in our times.

·         In 1957, my parents gave to their newborn son, to me, the middle name of Levon (Leon), after the same great and brave intellectual hero-lawyer, my father’s uncle.

·         In 1965, on the 50^th anniversary of the Genocide, my father, Alphonse Attarian (pen-name: Armen Tarian), published a critically-acclaimed book of short stories dedicated to the memory of our people.  It is called Away from the Anchor (Խարիսխէն Հեռու).  It contains a fictionalized account of his ancestral family in a remarkable short story called The Mulberry Tree (Թթենին).  In the same year, even as a child of 7 years, I walked with my parents in the great protest march to the Genocide Memorial chapel in Antelias, where the bones of the victims were gathered from the Syrian desert and came to their eternal resting place.

·         In the same year of 1965, on the occasion of the 50^th anniversary, my uncle, the poet Karnig Attarian, published his award-winning monumental epic, The Book of Pain and Restitution (Մատեան Ցաւի եւ Հատուցման). It remains a unique piece of modern Western Armenian poetry.  The public school no. 133 in Yerevan, Armenia, is named after him.

·         In April of 1975, on the 60^th anniversary, I was one of the young organizers of the great unity march of 100,000 to Martyrs’ Square in Beirut.  I walked with them all. It was the biggest ever demonstration that had ever took place in Lebanon to that date.

·         In 1980, on the 65^th anniversary, my father started working on his award-winning volume of three novellas, The Mountain and the Home (Լեռը եւ Տունը).  It was published 2 years later.

·         In April of 1985, on the 70^th anniversary, as a lonely Armenian living in Winnipeg, Manitoba, I took a solemn personal oath to always and forever defend human rights and fight injustice everywhere to the maximum of my ability.

·         In January 1990, my father passed away, leaving behind an unfinished novel, The President’s Shoes (Նախագահին Կօշիկները), and an unfinished book of short stories Two Seasons(Melodies)(Երկու Եղանակ) which he wanted to publish that year on the occasion of the 75^th anniversary. The books were published posthumously in 1991 by the editorial team which included my mother Arsinée Attarian (née Pilikian), my sister Hourik Attarian, my uncle Pierre Attarian, my “aunt” Hasmig Nadjarian, the great teacher/editor Jirayr Tanielian, the unique cultural icon Dr. Toros Toranian and the outstanding and great literary critic/editor Krikor Chahinian.  Both works remain seminal fictionalized examples of storytelling of the actual events of the lives of Genocide orphans and survivors.

·         In 1991, my first son was born.  He was named Armen-Hrant, after both his grandfathers.

·         In 1993, my wife, Datevik Sumbulian, upon the initiative of the Armenian Medical Association of Quebec, fundraised and sent over 5000 battlefront first aid kits to the fighting men and women in the battle to free Artsakh.

·         In 1995, on the 80^th anniversary, I was a member of the joint organizing committee in Montreal representing the Armenian Catholic community.  I had also become a supporter of the Liberal Party of Canada and volunteered in its electoral campaign of 1993 (and every campaign since).

·         In 2000, on the 85^th anniversary, I was elected vice-chairman of the Montreal chapter of the AGBU.  Along with my board colleague Armen Bechakjian, and with the joint participation of all Montreal Armenian organizations, we started Montreal’s first genocide conferences, called the Distinguished Speakers on Genocide series, which lasted for 5 years.  The series introduced to Montrealers of all origins, such individuals like the great Canadian-Congolese journalist François Bugingo (the MC of the 100^th anniversary event), the late great Holocaust survivor and historian/researcher Dr. Kurt Jonassohn, and numerous others, both researchers and survivors of crimes against humanity from Guatemala, Afghanistan, Rwanda, Cambodia, Palestine, Kurdistan, and so on.  We all learnt a lot from them all.

·         The same year, I started working directly with the Liberal Party of Canada parliamentarians, specifically, the late great Senator Shirley Maheu, Senator Raymond Setlakwe, the Hon. Eleni Bakopanos, the Hon. Sarkis Assadourian and the Hon. Stéphane Dion on the dossier of the recognition of the Genocide of Armenians.  I was personally promised by Sen. Maheu that she would not rest until it is done.  I will recall and give important due credit to my other Liberal colleague, the able Mr. Jean-Phillippe Tashdjian who worked hard with Sen. Setlakwe and other Liberal parliamentarians as well to support this initiative.  All Canadian-Armenians contributed to this important milestone.

·         Simultaneously a partnership was started with the PBS station at Plattsburgh NY, Mountain Lake PBS.  Over the past 15 years, I worked diligently to bring serious documentaries about Armenian history, culture and the Genocide of Armenians to millions of viewers from Quebec City, to the Eastern Townships, from Montreal, all the way south to Albany NY.  These programs have been extremely successful in bringing this matter to the attention of the wider public, both in the US and Canada and helped push the agenda of recognition in Canada, first by the Liberal-dominated Senate in 2002, and then by the support of the opposition in a minority Liberal Parliament in 2004.

·         In 2005, on the 90^th anniversary of the Genocide, I was the MC at the final general public event. I was also elected the chairman of AGBU Montreal, which took a leadership role in the Canadian-Armenian community scene.  I started participating more actively in the Manuel Keusseyan Armenian Studies program as a lecturer, and gave several well-attended lectures about the history of our people and the period covering the Genocide, both in and outside Montreal and even in the US.

 

·         And it in the same year that I was contacted by the amazing couple, Sam and Sylva Simonian to help them realize their unique vision of a gift to the Armenian nation; the indescribable TUMO  Center.  I worked with them to define and refine the vision, to involve the right people and in 2011 the dream became an even more wonderful reality.

 

·         In late 2009 and throughout 2010, the year of the 95^th anniversary, I worked with my friends Dr. Dikran Abrahamian, J. Tutunjian and many others to establish a Canadian sub-committee of the NCWA (National Congress of Western Armenians), which is a UN-registered NGO and is the most serious international organization pursuing restitutions for the Genocide through legal means.  We have influenced its direction and mission, sent Canadian delegates to its various meetings and assmblies, organized local events with its leadership and have established a strong, serious and respected Canadian presence within its ranks.  The NWCA continues to work tirelessly to achieve its objectives.

·         In 2010, on the 95^th anniversary, my sister, Hourik Attarian, submitted her PhD dissertation to McGill University focusing on the theme of Genocide studies, memory and education.  She successfully defended her thesis a few months later in 2011.  She is now a genocide scholar and expert on the subject lecturing all over the world, but also specifically in Turkey itself.

·         In the same year, my son Armen H. Attarian, successfully organized with the AGBU and HMEM scouts, a unity youth march commemorating the Genocide in the streets of Montreal, culminating in a public rally at Phillip Square.  It was this march that has continued on every year since and was converted in the 100^th anniversary to the march of 10,000 to end genocides.  I was honored to be invited to speak at three of those rallies as President of the Policy Commission of the Liberal Party of Canada (QC).

·         Also in 2010, Armen was one of the organizers of the AGBU Montreal Armenia 2010 project.  They led a group of young men and women scouts to Armenia to build homes for earthquake victims.  It was a gruelling, backbreaking work, but emotionally extremely rewarding. Upon their return, they were awarded the highest recognition of Scouts Canada, the Annapurna Badge, which was bestowed upon them by the Governor General of Canada.

·         Also in 2010, I was one of the organizers of the commemoration event on Parliament Hill thanking Canadian Parliamentarians and the Canadian Government for their support and official recognition of the Genocide of Armenians.  I worked hard to secure the participation of many Liberal Party members at the event, in particular, the leader, Mr. Michael Ignatieff.
 

It is now 2015 and a century has gone by.  I have done many things this year as well.  For that, please go to HERE.

This is what we have done.  This is who we are because we are what we do.

And now, here I stand and declare that I am Viken Levon Attarian, a survivor.

I am and will continuously become a living story and memory.

And even when my time comes, I shall still be nothing but a story and memory.